Bogactwo tłuszczów rybich w sprzyjające zdrowiu składniki znane było już od około XIV wieku. Sam tran dużą popularność zyskał natomiast w drugiej połowie wieku XX, kiedy uznawany był za doskonałe źródło zdrowych tłuszczów i witamin pozwalające wspierać odporność. Jaką rolę we współczesnych czasach pełni tran, czym tak właściwie jest? W jakiej formie jest dostępny i jakie ma cenne składniki odżywcze? Czy warto spożywać regularnie tran, w jaki sposób wprowadzić jego suplementację?
Spis treści
Co może być określane mianem tranu?
Mimo iż wiele osób uważa, że tran jest po prostu tłuszczem ze zwierząt morskich, istnieje precyzyjna definicja tranu. Jest to skondensowany olej z wątroby dorsza atlantyckiego lub innych ryb z rodziny dorszowatych. Potocznie tranem nazywany jest także olej rybi z wątroby rekina, halibuta, a nawet z tkanki tłuszczowej ssaków morskich takich jak wieloryb lub foki. Poszczególne substancje różnią się pomiędzy sobą zawartością witamin, kwasów tłuszczowych i substancji odżywczych.
Współczesne formy tranu dostępne w aptekach
Suplementacja tranem jest obecnie o wiele prostsza niż nawet kilkadziesiąt lat temu. Dostępne są produkty dostosowane w taki sposób do spożycia, by rybi zapach i posmak produktu był praktycznie niewyczuwalny. Skoncentrowany olej dostępny jest w formie płynu, a także wygodnych w dawkowaniu kapsułek. Dla młodszych powstają również formy takie jak żelki, by ułatwić zachęcenie dziecka do przyjęcia odpowiedniej porcji suplementu. Tran może być aromatyzowany, by jego zapach i smak był bardziej przystępny.
Właściwości odżywcze tranu z różnych źródeł
Skoncentrowany tran jest bogatym źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Są to w szczególności cenione ze względu na pozytywny wpływ na funkcjonowanie organizmu kwasy omega-3, w tym kwas eikozapentaenowy EPA oraz dokozaheksaenowy DHA, a także omega-6. Obok nich naturalnie w tranie występuje witamina D, a także witaminy A oraz E. Witaminy są dobrze przyswajalne ze względu na tłuszczową postać produktu.
Tran z wątroby ryb dorszowatych
Ten typ tłuszczu jest najbardziej ceniony ze względu na unikalną kompozycję tłuszczów. Mogą one wspierać organizm w regulacji ciśnienia krwi oraz gospodarce hormonalnej mającej wpływ na układ odpornościowy. Wysoka zawartość witamin A oraz D pomaga w regulacji ich niedoboru, w szczególności w okresie szybkiego wzrostu u dzieci czy menopauzy u kobiet.
Olej z wątroby rekina
Inne niż tradycyjny tran oleje rybie są również bogate w substancje odżywcze, różnice pomiędzy poszczególnymi produktami wynikają również ze stopnia ich skoncentrowania. Olej z wątroby rekina zawiera alkiloglicerole, skwalen oraz w mniejszym stopniu kwasy omega-3. Uznawany jest dzięki tym składnikom za doskonały produkt wzmacniający odporność.
Wpływ składników tranu na organizm ludzki
Zarówno kwasy tłuszczowe, jak i witaminy zawarte w tranie niezbędne są do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Część z nich nie jest w naturalny sposób synezowana w organizmie i należy dostarczać ich z pożywieniem. Określone są dobowe normy spożycia poszczególnych składników dla przeciętnej zdrowej osoby w zależności od wieku oraz stanu. Podczas suplementacji tranem należy zwrócić uwagę, by nie przyjmować witamin A czy D z innych źródeł suplementacji. Ze względu na udział witaminy A w procesach na poziomie komórkowym – syntezie białek, metabolizmie komórkowym i ich podziale, pomaga ona w zachowaniu zdrowej skóry, dobrym przyswajaniu żelaza oraz ma pozytywny wpływ na stan błon śluzowych i narządu wzroku. Przyswajana w odpowiednim stosunku z witaminą D wpływa na właściwą zawartość wapnia w kościach, sprzyjając procesom wzrostu u dzieci i młodzieży. Kwasy DHA sprzyjają właściwemu przewodzeniu nerwowemu, stymulują mózg do pracy. Dodatkowo, w okresie ciąży są składnikiem budulcowym siatkówki oka oraz mózgu płodu.
Kiedy picie tranu jest dobrym pomysłem?
Tran ze względu na swój skład uznawany jest za dobry specyfik poprawiający odporność, w szczególności w okresie jesienno-zimowym. Bez wątpienia pomaga we wzbogaceniu diety w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 oraz omega-6, a także witaminy. Warto wziąć pod uwagę pochodzenie tranu i wybierać produkty jedynie najwyższej jakości. Wiele mówi się o zanieczyszczeniu środowiska i możliwości odkładania się szkodliwych substancji właśnie w rybich wątrobach, z których pochodzi tran. Tylko produkty z czystych ekologicznie rejonów z potwierdzonym pochodzeniem powinny być brane pod uwagę przy wyborze suplementów diety z tranem. Ważne jest tutaj dokładne czytanie opisu produktu, etykiet ze składem, a także zawartością poszczególnych składników odżywczych.
Przeciwskazania do spożywania tranowych suplementów diety
Mimo iż dobrej jakości tran uznawany jest za stosunkowo bezpieczny suplement diety, warto pamiętać, że nie każdy może go pić. Ze względu na zawartość kwasów tłuszczowych nie jest zalecany przy skazie krwotocznej oraz podczas przyjmowania leków przeciwzakrzepowych. Nie jest również zalecana suplementacja nim w trakcie antybiotykoterapii. Nie powinno się spożywać go w przebiegu kamicy nerkowej, hiperkalcemii oraz sarkoidozy.
Sposoby na suplementację tranem na co dzień
Podawanie czystego tranu lub produktu go zawierającego zależy ściśle od rodzaju tranu. Na rynku dostępne są obecnie bardzo zróżnicowane tranowe suplementy diety z tranem (https://www.sklepzycia.pl/tran), również te zawierające olej z wątroby rekina czy halibuta czy tak zwany tran norweski. Mogą się różnić nie tylko postacią i smakiem, ale również zawartością poszczególnych składników odżywczych. Ten właśnie aspekt ma główny wpływ na dawkowanie. W przypadku tranu w kapsułkach najczęściej zalecane jest przyjmowanie dwa razy dziennie po jednej kapsułce, choć dostępne są na rynku produkty o bardziej skondensowanym składzie przyjmowane raz dziennie. Podobnie jest z tranem w płynie, który najczęściej przyjmuje się w ilości jednej łyżeczki od herbaty, czyli około 5 ml raz lub dwa razy dziennie. Produkt zwykle zaleca się spożywać tuż przed posiłkiem. Na dawkowanie istotny wpływ powinna mieć także ewentualna inna suplementacja. Warto sprawdzać składy produktów i zadbać o to, by nie przekraczać zalecanych dobowych norm spożycia poszczególnych substancji.